همه شنیدیم و به این باور داریم که برای رشد کودکان و همچنین قوی شدن استخوان‌ها باید شیر بخوریم. اصلا هرچقدر شیر بخوریم بازم کمه. کسی که روزی یک لیوان شیر می‌خوره خیالش از پوکی استخوان راحته و کلی باور دیگه شبیه به این وجود داره.

آیا این باورهای ما درسته؟

آیا شیر و به طور کلی، لبنیات برای ما مفید هستن؟

واقعا مصرف لبنیات‌مون باید انقدر زیاد باشه؟ یا این باور غلطیه که تبلیغات صنایع لبنی برامون ایجاد کردن؟

در این مطلب همراه ما باشید تا کمی بیشتر در مورد حقیقت لبنیات بدونیم.

این اپیزود چهارمین قسمت از مینی سریز پروفسور اسپکتره. می‌تونین سایر قسمت‌های این مینی سریز رو از لینکی که در توضیحات قرار داده شده ببینید. تمام مطالب این مینی سریز باتوجه به تحقیقات پروفسور تیم اسپکتر که یکی از برجسته‌ترین محققان در زمینه سلامت هستند تهیه شده.

 وقتی ۱۷ ساله‌م بود مشکل شدید سینوزیت داشتم. به خاطر این مشکل به دکترهای زیادی مراجعه کردم. در نهایت یکی از دکترها بهم گفت که این مشکل به خاطر مصرف لبنیاته. اون گفت که مصرف لبنیات باعث میشه مخاط اضافی در بدنم ترشح بشه و دچار آلرژی بشم. برای همین بهم گفت که نباید از هیچ نوع لبنیاتی استفاده کنم. این توصیه رو برای چندین سال جدی گرفتم و انجام دادم ولی بهبودی در روند بیماری‌م ایجاد نکرد.

توصیه‌های مختلفی که در مورد مصرف شیر، کره، ماست، پنیر و بعضا تخم مرغ بود باعث شد سالیان سال در مصرفشون شک و تردید داشته باشم. البته که در این مورد من تنها نبودم. افراد زیادی هستن که به خاطر ترس از آلرژی و بیماری‌های قلبی لبنیات گاو رو با لبنیات تولید شده از گوسفند عوض کردن. حتی خیلی‌ها به محصولات جایگزین مثل شیر سویا، شیر نارگیل و شیر بادام رو آوردن. همچنین کره‌های گیاهی یا مارگارین رو جایگزین کره‌های حیوانی کردن. طبق آماری در سال ۲۰۱۷، از هر ۶ نفر در انگلیس، ۱ نفر رژیم بدون لبنیات داشته یا این رژیم رو برای انجام دادن در نظر گرفته.

شیر گاو پر مصرف‌ترین ماده‌ی لبنی در دنیاست و بعضی جاها یک بطری شیر گاو از یک بطری آب معدنی ارزون‌تره. طی قرن گذشته بیشتر روی این تاکید شده که شیر برای کودکان مفیده اما میزان اهمیتش برای بزرگسالان همیشه در شک و تردید بوده. در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی شیر به عنوان یک غذای طبیعی، سرشار از پروتئین و حیاتی برای رشد تبلیغ میشد که پشت این قضیه شرکت‌های تولید کننده لبنیات بودن. علاوه بر این می‌گفتن که مصرف شیر باعث شفاف شدن پوست، درخشان شدن مو و جلوگیری از هر نوع بیماری میشه. اما به مرور این ایده شکل گرفت که شیر باعث چاق شدن میشه و برای کودکان هم خوب نیست.

با شروع این موضوع که شیر پرچرب باعث بیماری شده، دولت‌ها تصمیم گرفتن رو بیارن به شیرهای صنعتی که چربی‌شون گرفته شده. به همین دلیل فروش شیر و لبنیات از انتهای دهه ۷۰ کاهش پیدا کرد. 

در اون زمان رشد افراد مخصوصا رشد قد رو با نوشیدن شیر مرتبط می‌دونستن. مثلا می‌گفتن هلندی‌ها و مردم مناطق اسکاندیناوی به خاطر نوشیدن شیر زیاد قد بلند هستن. 

در خیلی از کشورها معتقد هستن که به خاطر وجود کلسیم و فسفر در شیر، بزرگسالان با نوشیدن شیر استخوان‌هاشون قوی میشه. برای همین دکترها پیشنهاد می‌کنن برای سلامت استخوان‌ها روزی یک لیوان شیر بخوریم. اما آخرین اطلاعات به دست اومده این منطق رو توجیه نمی‌کنه. میشد این نتیجه رو ۳۰ سال پیش باتوجه به مشاهدات به دست آورد اما اینطور نشد. در همون زمان طبق آمار کشورهایی که نرخ مصرف شیر زیاد و قد بلند داشتن، نرخ شکستی و پوکی استخوان بیشتری هم ثبت کردن اما کشورهای آسیای شرقی با مصرف شیر کمتر، آمار شکستگی استخوان کمتری هم داشتن. 

حالا که می‌دونیم شیر برای استخوان‌ها اونقدر هم خوب نیست، آیا مصرف شیر مزیت دیگه‌ای هم داره؟

چربی موجود در شیر برای ما مناسبه اما مصرف نسبتا زیاد این غذا باعث چاقی و بیماری‌های قلبی میشه. مواد معدنی و پروتئین موجود در شیر برای کودکان خوبه و می‌تونه به رشدشون کمک کنه. اما در بزرگسالان می‌تونه منجر به ابتلا به سرطان، پیر شدن زودرس و بیماری‌های قلبی بشه. 

طبق تحقیقات اخیر متوجه شدن که مصرف شیر زیاد در دوران بارداری باعث میشه کودکان موقع تولد وزن بیشتری داشته باشن و چربی بدنشون بیشتر باشه. همچنین طبق داده‌ها متوجه شدن مصرف شیر در دوره بارداری باعث میشه نوزادان در دوره کودکی بیشتر قد بکشن اما دچار آکنه پوست، دیابت نوع ۲، چند نوع سرطان و انواع بیماری‌ها بشن. 

طبق اکثر تحقیقاتی که انجام شده، مصرف مداوم و زیاد شیر برای افراد اصلا مناسب نیست و مصرف لبنیات باید از روش‌های دیگه و به میزان متفاوت باشه. 

امروزه شیر در کارخانه‌ها در دستگاه‌ها انقدر به گردش در میاد تا به شیر کم چرب تبدیل بشه. بعد از پروسه چرخش در این دستگاه‌ها، شیر به دو بخش تقسیم میشه: شیر بدون چربی و یک کرم چرب. اون بخش که چربی داره رو در دستگاه دیگه‌ای فراوری می‌کنن تا آبش کم بشه و به یک فرم جامدتری در بیاد. چیزی که به جا می‌مونه کربوهیدرات و محصولیه که دیگه اون خواص شیر اصلی رو نداره. 

طبق تحقیقات شیر بدون چربی که در کارخانه درست میشه عملا برای ما سود چندانی نداره و چربی مورد نیاز بدنمون رو تامین نمی‌کنه. همچنین نوشیدن این شیر برای کودکان اصلا مناسب نیست و آمار نشون داده باعث میشه در دراز مدت کودکان با مصرف این نوع شیر دچار کاهش وزن بشن. 

شیر انواع مواد معدنی، پروتئین و ویتامین داره که برای رشد بدن و دچار نشدن به بیماری‌ها نیازه اما کارخانه‌ها با فراوری اون همه‌ی این مواد رو از بین می‌برن. اکثر افراد فکر می‌کنن که با مصرف شیر کم چرب کارخانه‌ای فقط چربی حذف میشه و بقیه خواص در اون باقی می‌مونه. چربی موجود در شیر جز چربی‌های مورد نیاز بدنه و فراوری کارخانه‌ای اون باعث میشه مواد مفید دیگه‌ش هم از بین برن. 

یکی از موارد فراوری شده از شیر، شیرخشک برای کودکانه. ما بر این باوریم که می‌تونیم با فراوری شیر، شیر مادر رو با همون خواص تولید کنیم. شرکت‌ها حداقل ۲۰ نوع مواد مختلف رو به پودر شیر بدست اومده از شیر گاو اضافه می‌کنن تا چیزی شبیه به شیر مادر تولید کنن ولی محصول به دست اومده حتی نزدیک شیر مادر هم نیست. تحقیقات نشون دادن چند هزار ترکیب شیمیایی مختلف در شیر مادر وجود داره که باعث سلامت کودک میشه و اصلا نمیشه اون‌ها رو شبیه سازی کرد. بخشی از این ترکیبات نوعی قند به نام اچ ام او هستن که بیشتر پروتئینن و هدف اصلیشون تغذیه و تقویت مایکروبایم نوزاده. این مواد باتوجه به نیاز نوزاد تولید میشن تا نیازهاش رو برطرف کنن. بسیاری از پروتئین‌های مورد نیاز نوزاد که برای شکل‌گیری سیستم دفاعی بدن نیازه از طریق همین شیر مادر تامین میشه. این مواد برای تقویت بدن نوزاد در ماه اول و شکل گیری سیستم دفاعی بسیار مهمن. 

اگر نمی‌تونید به کودکان شیر مادر بدید نگران نباشید. می‌تونید از شیر خشک‌های معتبر استفاده کنید اما حواستون باشه که این محصولات باید پایه‌ی شیر گاو داشته باشن. 

بریم سراغ ماست، نوع دیگه‌ای از لبنیات که هم محبوبه و هم خوشمزه‌س. در دوران قدیم، قبل از اختراع یخچال برای اینکه بتونن شیر رو به مدت طولانی‌تر نگه دارن و استفاده کنن اون رو به ماست تبدیل می‌کردن. در اوایل ۱۹۰۰ میلادی، دانشمندی به نام ایلیا مچنیکو کشف کرد باکتری‌های موجود در ماست برای میکروب‌های روده بسیار مفیدن و می‌تونن جلوی خیلی از بیماری‌های گوارشی رو بگیرن. در ادامه‌ی کشف این دانشمند، شرکت‌ها تولید صنعتی ماست رو شروع کردن و تولید ماست تبدیل به یک صنعت بزرگ شد. 

مشکل اصلی ما اینجاست: اکثر ماست‌ها دارای چربی اشباع شده هستن. اما با زیاد شدن شیرهای کم چرب، پیدا کردن ماستی که از شیر طبیعی درست شده باشه و شامل چربی کامل و مواد معدنی باشه سخت شده. متاسفانه اکثر ماست‌هایی که در سوپر مارکت‌ها وجود دارن فراوری شده هستن و بهشون کلی مواد افزودنی، پروتئین اضافی و نشاسته اضافه کردن. در کنار این‌ها به بعضی از این ماست‌ها شیرین کننده، وانیل و سفید کننده هم اضافه می‌کنن. بسیاری از دسرهای خوشمزه که بر پایه ماست درست میشن مثل ماست طعم‌دار و ماست میوه‌ای و… شامل این نوع افزودنی‌ها هستن. در این موارد باید حواسمون به کودکان باشه چون به خاطر طعم شیرین این خوراکی‌ها بهشون عادت می‌کنن.

ماست‌هایی که طبیعی هستن یک بافت نرم و منسجم دارن. چیزی شبیه به ماست‌های چکیده. برای تولید این ماست‌ها از شیر طبیعی و پر چرب بیشتری استفاده میشه. همین باعث میشه شرکت‌ها برای به صرفه بودن تولید و پایین آوردن قیمت، از انواع افزودنی و شیر ناسالم استفاده کنن. 

ماست یونانی یکی از انواع خوب ماست‌هاست. البته ماست‌هایی که امروزه در سوپر مارکت‌ها می‌بینیم ماست یونانی واقعی نیستن. یعنی این ماست‌ها از شیر گاو یونانی تولید نمیشن. این ماست‌ها به سبک ماست‌های یونانی درست میشن که مثل اون ماست‌ها بافت منسجم و نرمی دارن. ماست‌های یونانی به دلیل استفاده از شیرهای پر چرب و طبیعی سرشار از پروتئین هستن و بسیار برای مایکروبایم مفیدن.

نوشیدنی‌های مختلفی از شیر تهیه میشه ولی یکی از بهترین نوشیدنی‌ها کفیر هست. بعد از تخمیر و ترش شدن شیر، مایعی به دست میاد که شبیه به دوغه اما دوغ نیست. کفیر بعد از تخمیر شدن شیر به دست میاد که سرشار از میکروب‌ها و قارچ‌های مفیده که می‌تونن به تقویت مایکروبایم کمک کنن. برندهای مختلفی کفیر رو تولید می‌کنن، اما بهتره مثل ماست خودتون این نوشیدنی خوشمزه و مفید رو در خونه درست کنید. کافیه نام و طرز تهیه‌ش رو جستجو کنید و خودتون در خونه تهیه کنید. 

در آخر بهتره به این اشاره کنیم که هر چیزی کم یا زیادش مضره. همونطور که در اول اشاره کردیم، مصرف بیش از اندازه محصولات لبنی به خصوص شیر می‌تونه برامون مضر باشه. همچنین در این محصولات خواصی وجود داره که مصرف به اندازه از اون‌ها می‌تونه به سلامت‌مون کمک کنه. 

لینک منبع