غذایی که برای خوردن انتخاب می‌کنیم، مهم‌ترین فاکتور در ابتلا به انواع بیماریه. رژیم غذایی نامناسب باعث ابتلا به ۵۰ درصد از بیماری‌ها در دنیاست. تنها با تغییر رژیم غذایی و انتخاب غذای مناسب می‌تونیم تا ۵۰ درصد از ابتلا به بیماری‌های خطرناکی مثل امراض قلبی و عروقی، دیابت نوع ۲، آرتروز، ناباروری، آلزایمر، بیماری‌های خود ایمنی و سرطان جلوگیری کنیم. 

اگه شما هم مشتاق هستید که در اینباره بیشتر بدونید، همراه ما باشید.

این مقاله اولین مطلب از یک سری کوتاه یا مینی سریز هست. این مطالب با توجه به پادکست پروفسور تیم اسپکتر تهیه شده. در ادامه مطالب مهمی رو از زبان پروفسور یاد می‌گیریم.

کوه‌های ایتالیا – سال ۲۰۱۱

قلبم داشت از سینه‌ام میزد بیرون. نمی‌تونستم دور و برم رو درست ببینم، انگار همه چیز دو تا شده بود. دو سه هفته‌ای میشد که سر دردهای بدی داشتم و از اونجایی که خودم دکتر بودم، احتمال تومور مغزی رو می‌دادم. داشتم از فشار زیاد خفه میشدم. کم کم دچار علائمی شدم که می‌دونستم نشونه‌های سکته هست.

این‌ وضعیت من در سال ۲۰۱۱ بود. تا اون موقع مثل مابقی افراد غذا می‌خوردم و به زندگی‌ام ادامه می‌دادم اما اون حادثه نقطه‌ی تایین کننده‌ای در زندگی من بود. خوشبختانه چند ماه بعد از اون حادثه وضعیتم پایدار شد ولی این برای من کافی نبود. 

چرا به اون روز افتاده بودم؟ 

منی که تمام عمرم رو صرف تحقیق و پژوهش پزشکی کرده بودم، چرا داشتم به خاطر فشارخون بالا می‌مردم؟

این‌ها تنها بخشی از سوالاتی بود که ذهنم رو مشغول می‌کرد. برای همین دست به کار شدم. در اون لحظه تصمیم گرفتم تا مسیر جدیدی از تحقیقات پزشکی رو پیش بگیرم. جواب سوالاتی رو پیدا کنم که جون خودم و خیلی‌های دیگه بهش بستگی داشت. در اون لحظه بود که مسیرم به سمت زندگی سالم شروع شد.

من اپیدمیولوژیست بودم یعنی روی الگوها و مواردی کار می‌کردم که باعث مریضی یک جمعیت میشد. مریضی و وضعیت خودم باعث شد که یک بیماری شایع رو خودم از نزدیک لمس کنم و نقطه نگاه متفاوتی داشته باشم. باعث شد دوباره به درون خودم با دقت نگاه کنم.

خیلی از ما، مثل خود سابق من، به وضعیت روده‌هامون اهمیت نمی‌دیم. روده رو فقط به چیزهایی مثل اسهال، یبوست و به طور کل بیماری‌های گوارشی نسبت میدیم ولی روده تاثیراتش خیلی بیشتر از این حرف‌هاست. روده‌مون نقش اساسی در سلامت جسمانی و حتی روحی ما داره چون میزبان هزاران نوع میکروب و قارچه که جمعیت میلیونی دارن. 

این جمعیت عظیم باکتری‌ها در روده‌مون اسمش مایکروبایمه. طبق تحقیقات تقریبا به اندازه سلول‌های بدن‌مون، سلول باکتری داریم. احتمالا حدس زدید این به چه معنیه، طبق این نتیجه ما نصف انسان و نصف باکتری هستیم!

خیلی‌ها سالیان سال دچار بیماری‌های گوارشی شدید هستن ولی حتی ذره‌ای در مورد مایکروبایم و نقشی که سلامتش در سلامت بدنشون داره نمی‌دونن. الان با پیشرفت وسایل آزمایشگاهی میشه اکثر انواع میکروب روده رو شناسایی کرد. همچنین میشه میزان سلامت این موجودات مهم رو بررسی و تحلیل کرد.

مایکروبایم تنها یکی از کارهای مهمش هضم غذاست. اون‌ها مثل کارخونه‌های کوچک تولید مواد شیمیایی هستن. اون‌ها موادی رو در بدن تولید می‌کنن که سلول‌های ما به تنهایی توانایی تولیدش رو ندارن. به همین خاطر اگه نباشن ما دچار مشکل میشیم.

این نوع مایکروبایم در روده بزرگ بیشتر هستن و بهمون کمک می‌کنن غذاهایی که هضمشون سخت هست رو جذب و دفع کنیم. همونطور که گفتم میکروب‌ها با مواد شیمیایی که تولید می‌کنن بهمون کمک می‌کنن غذاها رو تجزیه و مواد شیمیایی جدیدی تولید کنیم. این فرایند همون تخمیر شدنه.

فیبر یکی از انواع مواد غذایی که برای بدن لازمه چون یکی از اصلی‌ترین منابع غذایی برای مایکروبایمه. مایکروبایم‌ها این ماده رو تجزیه و مصرف می‌کنن. علاوه بر فیبر نوع دیگه‌ای از مواد شیمیایی موجود در سبزیجات هست که مهم هستن و فقط از طریق مایکروبایم تجزیه و هضم میشن. این ماده پلی فنول هست. پلی فنول ماده‌ای در گیاهانه که از اون‌ها در برابر خطرات محیطی مثل آب و هوا و هچنین حیوانات محافظت می‌کنه. در اپیزود بعد بیشتر در موردشون صحبت می‌کنیم.

حالا که مایکروبایم انقدر مهمه، چطور می‌تونیم ازش مراقبت کنیم؟

باغچه زیبای ما

روده رو به شکل یک باغ در نظر بگیرید که می‌تونه انواع مختلفی از گیاهان و گل‌های زیبا رو در خودش جا بده. ما انواع گل‌های زیبا رو داریم که می‌تونیم اون‌ها رو در این باغ پرورش بدیم اما اول از همه باید شرایط رشد برای این گیاهان رو فراهم کنیم.

غذایی که می‌خوریم مثل خاکیه که در این باغ قرار میدیم. اگه این خاک حاصلخیز نباشه گیاهی نمی‌تونه رشد کنه و اون پتانسیل خودش رو نشون بده. غذاهایی که حاوی پروبیوتیک هستن یکی از بهترین انواع غذا برای رشد این باغ زیبای درون ما هستن. در کنار این‌ها مصرف فیبر برای رشد مایکروبایم حیاتیه.

سلامت سیستم دفاعی بدن ما به عوامل مختلفی بستگی داره. با افزایش سن، چاقی مفرط و بیمارهایی مثل دیابت نوع ۲، این سیستم مهم و حیاتی ضعیف میشه. تمام این موارد که مثال زدم به مایکروبایم هم آسیب می‌رسونن. مایکروبایم و سیستم دفاعی بدن به شدت به هم وابسته هستن و سلامتشون در گروی همدیگه‌س.

هر پروتئین، پاتوژن و انگلی که وارد بدن میشه برای بررسی به سیستم دفاعی بدنمون فرستاده میشن. نشون دادن عکس العمل به خوردن بادام و دفع انواع انگل و میکروب مضر همه مسئولیت سیستم دفاعی بدن ماست.

سیستم دفاعی که بیش از حد نیاز عکس العمل نشون بده باعث بوجود اومدن آلرژی، حساسیت و از همه بدتر بیماری‌‌های خود ایمنی میشه. البته در مقابل سیستم دفاعی کم کار و کم حساسیت رو هم داریم که خودش باعث بروز و ابتلا به خیلی از بیماری‌های دیگه میشه.

 سیستم دفاعی بدن خیلی حساس و دقیقه و باید مدام در تعادل باشه. این تعادل در گروی سلامت مایکروبایمه و سلامت مایکروبایم در گروی سبک زندگی و غذایی که می‌خوریم.

ولی چه غذاهایی برای این سیستم بهتره؟

غذا

غذا طی میلیون‌ها سال تکامل ما رو تغییر داده. از زمانی که انسان غذاهاش رو پخته خورده، مسیر دستگاه گوارش کوتاه‌تر شده. کوتاه شدن دستگاه گوارش بخاطر این بوده که غذای پخته شده خیلی راحت‌تر هضم و جذب بدن میشده.

بخاطر مصرف مواد مغزی بیشتر و متنوع‌تر، مغزمون هم بزرگ‌تر شده. حتی حس‌هامون هم قوی‌تر شدن و یکی از دلایل اصلی‌ش اون نورون‌هایی هستن که تحت تاثیر غذاها قرار گرفتن. 

به عنوان مثال اگه یه سبد سیب جلوتون باشه، کدوم سیب رو برای خوردن انتخاب ‌می‌کنید؟ اکثر افراد در این مواقع اون سیبی که قرمزتر و براق‌تر هست رو انتخاب می‌کنن. چون میلیون‌ها سال تکامل این رو بهمون یاد داده اون میوه‌ای که پر رنگ‌تر و براق‌تره خوشمزه‌اس و شیرینی بیشتری داره و اینجوری قند و مواد معدنی بیشتری دریافت می‌کنیم. برای همین خودآگاه یا ناخودآگاه در چنین مواقعی به رنگ، سایز، تمیزی، نشونه‌های تازگی یا کرم خوردگی نگاه می‌کنیم تا بهترین گزینه رو انتخاب کنیم.

تنها فکر کردن یا دیدن یک سیب قرمز و تازه باعث میشه گشنه بشیم و دهنمون آب بیفته. این بخاطر بخش اعظمی از مغزمونه که وظیفه‌اش اتصال تصاویر به خاطراتیه که از مزه‌ها داریم. همین باعث میشه در خیلی از موارد فریب بخوریم. 

بیشتر میوه‌های براقی که در بازار می‌بینیم ماه‌ها از تولیدشون می‌گذره. این میوه‌ها ماه‌ها در انبارهای تاریک ذخیره میشن و بعد با استفاده از انواع مواد شیمیایی طوری نگهداری میشن که انگار همین دیروز از روی شاخه چیده شدن. 

وقتی یک سیب رو گاز می‌زنید، مغزتون انتظار یک صدای ترد داره. اگه سیب نرم باشه و صدای ترد ایجاد نکنه، مغزتون علارغم طعم خوبش اون رو به عنوان یک نوع غیر قابل قبول در نظر می‌گیره. 

غذاها از هزاران نوع مواد شیمیایی تشکیل شدن. بعضی از این مواد طی زمان، با برش یا پخته شدن آزاد میشن که بهشون مواد فرار میگن. وقتی نزدیک این غذاها هستیم می‌تونیم این مواد فرار رو احساس کنیم. همین حس باعث میشه که از غذاهای فاسد دوری کنیم و مسموم نشیم. 

ما انسان‌ها در حس بویایی خیلی خوبیم. بینی و سر ما برای نوعی بویایی طراحی شدن که بهش میگن retronasal یا پیش بینی که پشت بینی قرار داره. وقتی سیب رو می‌خوریم و با دهان بسته عمل دم و بازدم رو انجام میدیم، مواد عطری آزاد شده از سیب رو از این طریق به گیرنده‌های بویایی بینی می‌رسونیم. 

آناتومی ما طوری طراحی شده که می‌تونیم به سرعت مواد شیمیایی آزاد شده در دهانمون رو احساس کنیم، از طریق گیرنده‌های بینی بو رو دریافت کنیم و خیلی سریع در مغز تجزیه و تحلیل و ذخیره کنیم. حس بویایی تنها حسیه که به طور مستقیم با مغز ارتباط داره. همین باعث میشه تا مغز سریعا از مزه‌ها و بوها، تصاویری رو ذخیره کنه و به یاد بیاره. 

مواد غذایی فوق فراوری شده مثل انواع فست فودها و غذاهای کارخانه‌ای ترکیبی از مواد قندی، نمک و چربی هستن. این غذاها با دقت روی داوطلبان آزمایش میشن تا ترکیب مناسبی از این مواد تهیه بشن. ترکیبی که به محض خوردن بخش پاداش ذهن رو تحریک می‌کنن و باعث لذت میشن.

مغز وقتی با این طعم‌ها فریب می‌خوره، دوپامین ترشح می‌کنه که باعث حس خوشایند و خوشحالی ما میشه. در اثر ترشح این مواد، مغز نمی‌تونه به موقع سیگنال سیر شدن رو از روده و مایکروبایم دریافت کنه و وقتی بهش میرسه که دیگه دیره و بیش از چیزی که باید غذا خوردیم. 

همین ترکیب یعنی چربی، قند، نمک و ترد بودن باعث شده که ما به این غذاها معتاد بشیم و بیش از حد غذا بخوریم. طعم دهنده‌ها، مواد عطرزا و مواد شیمیایی جدیدی که در این صنعت بوجود اومدن همگی این روند رو تقویت کردن. هیچ غذایی در طبیعت همچنین ترکیب یا میزان اعتیادآوری رو نداره. 

در نتیجه‌ی این موضوع ما هر روز چاق‌تر میشیم ولی مواد مغذی لازم به بدنمون نمی‌رسه. این مشکل خیلی بیشتر و شدیدتر برای کودکان وجود داره چون بدون اطلاع از چیزی که می‌خورن، فقط لذت می‌برن. 

شاید این مواردی که نام بردم براتون آشنا باشن و از مضراتشون بدونید ولی مهم‌ترین آسیب این مواد غذایی، آسیبه که به مایکروبایم می‌زنن. ترکیب این مواد عملا برای مایکروبایم سمه. اون خاکی که برای باغ‌مون بود رو یادتونه، این مواد مثل سمیه که به این خاک اضافه می‌کنیم. این نوع غذاها علاوه بر کشتن مایکروبایم، میکروب‌های ناسالم رو جایگزین اون‌ها می‌کنن.

مایکروبایم با تولید سیگنال، به مغز اعلام می‌کنه که به چه غذاهایی نیاز داره و اینجوری ما هوس خوردن غذاهای خاص رو داریم. به همین خاطر وقتی میکروب‌های ناسالم جایگزین این مواد میشن، هوس مواد غیر سالم رو داریم و این چرخه همینطور ادامه داره.