مصاحبه با خانم پروفسور سوان و نتیجه تحقیقات وی در مورد تاثیر مواد شیمیایی بر روی باروری انسان.
مواد شیمیایی، مظنون درجه اول مشکلات بارداری
طی مراسمی که سال گذشته در کپنهاگن برگزار شد، پروفسور سوان مسئلهی مهمی را مطرح نمود. ایشان که تازه تولد ۸۷ سالگی خود را جشن گرفته بود، یکی از مهمانهای مهم این مراسم به شمار میرفت. پروفسور بعد از دعوت شدن به روی استیج، مسئله مهمی را مطرح کرد.
تقریبا از دهه ۳۰ میلادی، میزان باروری (تعداد اسپرم در آقایان) به طور چشمگیری کم شده است. خیلی از کشورها خلاف این موضوع را مطرح کردند ولی طی سالها، آمار باروری این کاهش چشمگیر را تایید کرده است. این آمار در کشورهای در حال توسعه بیشتر بوده و همچنان رو به افزایش است. سوان یک متخصص آمار از دانشگاه برکلی بود که با تغییر رشته به حوزه اپیدمیولوژی پا گذاشت و سعی در موشکافی این موضوع کرد.
پروفسور سوان این موضوع را بیدلیل مطرح نکرده است. ایشان نزدیک به ۲۰ سال بر روی این موضوع یعنی تاثیر مواد شیمیایی بر روی غدد تحقیق کرده است. موضوعی که پیش پا افتاده نیست. این مواد علاوه بر باروری، به طور کلی برای سلامت ما ضرر دارند زیرا در ترشح هورمونهای طبیعی بدن تداخل ایجاد میکنند. این مواد حتی بر روی باروری فرزندان شما نیز تاثیرگذار هستند.
این مواد شیمیایی شامل آفت کشها و بیسفنولها نیز میشوند. موادی که پلاستیک را سخت میکنند تا بتوان از آن برای ظروف نگهداری مواد غذایی و بطریهای بچه استفاده کرد. فتالاتها پلاستیک را نیز برای استفاده در بسته بندی و محصولاتی مانند شلنگ باغبانی نرم میکنند.
در سالهای اخیر، ردپای EDCها (مواد شیمیایی مختل کننده غدد) در شیر مادر، بافت جفت، ادرار، خون و مایع منی یافت شده است.
پروفسور سوان و شروع این افشاسازی مهم
سوان پس از دکترای خود بر روی ارتباط بین قرصهای ضد بارداری و بیماریهایی از جمله سرطان دهانه رحم کار نمود و سپس برای بخش بهداشت کالیفرنیا شروع به کار کرد. جایی که تعداد سقط جنین به شدت بالا بود.
در سال ۱۹۹۵، او برای پیوستن به یک کمیته آکادمی ملی علوم دعوت شد که تأثیر “عوامل فعال هورمونی در محیط” را بررسی کند. به عنوان تنها آمارگر گروه، از او خواسته شد تا یک مطالعه دانمارکی را که ادعا میکرد کاهش قابل توجهی در تعداد اسپرمها بین سالهای ۱۹۳۸ و ۱۹۹۱ نشان میداد، بررسی کند.
البته این کمیته صرفا برای بررسی موضوع به سوان پیشنهاد همکاری داده بود و نتیجهی این تحقیق چندان برایشان مهم نبود. در این مطالعه یک پزشک ارشد متوجه شد که به نظر می رسد تعداد اسپرم در نمونههای مایع منی در آزمایشهایش به مرور زمان کاهش یافته است.
مانند بقیه اعضای کمیته، او در ابتدا تردید داشت که کاهش شدید تعداد اسپرم که توسط مطالعه دانمارکی پیشنهاد شده است، واقعی باشد. او به دنبال عواملی بود که ممکن است نتایج را منحرف کند. اما زمانی که سوان ۶۱ مطالعه اصلی را بررسی نمود و نحوه شمارش اسپرمها، سن مردان، تعداد افراد چاق، نحوه استخدام و کشورها را تجزیه و تحلیل کرد، نتایج او را شگفت زده نمود.
سوان به نتایج موجود در تحقیق اکتفا نکرد و خود تمام نتایج را دوباره بررسی نمود. این کار حدود ۵ سال طول کشید و در نهایت او به این نتیجه ایمان آورد. با این وجود کمیته این نتایج را قبول نکرد و با بیانیهای که در سال ۱۹۹۹ منتشر کرد این نارضایتی را نشان داد. کمیته، عمومی بودن این اطلاعات را زیر سوال برد و اعلام کرد تنها در مناطقی که مواد شیمیایی به شدت بالا باشد این مشکل برای انسانها بوجود میآید.
مطالعه اصلی دانمارکی هیچ تلاشی برای ایجاد علیت انجام نداده بود، اگرچه این احتمال را مطرح کرد که چیزی در محیط ممکن است مقصر باشد. چیزی که مطالعه مطرح کرد این بود که یک روند وجود دارد، و آن روند به سرعت در حال پیشروی بود. کاهش ۵۰ درصدی در میانگین تعداد اسپرم طی ۵۰ سال.
او به رئیس خود در بخش بهداشت کالیفرنیا پیشنهاد مطالعه اختلال غدد درون ریز را داد، اما متاسفانه این درخواست رد شد. بعد از این ماجرا، «ووم سال» محققی در دانشگاه میسوری به او پیشنهاد داد که به او بپیوندد. به او گفت: «قرار است برای خیلیها دردسر درست کنیم!»
پیت مایرز یکی از اولین کسانی بود که جهان را در مورد خطرات EDCها (مواد شیمیایی مختل کننده غدد) آگاه کرد. او که همکار قدیمی سوان است، از توانایی او در علم اپیدمیولوژی با درک عمیق زیست شناسی انسان تمجید میکند. مایرز در مورد سوان میگوید: «بیشتر اپیدمیولوژیست ها صرفا درگیر اعداد هستند. آنها درکی از زیست شناسی ندارند. بنابراین آنها آزمایشاتی انجام میدهند که هیچ معنایی ندارد. خوشبختانه سوان این گونه نیست»
شروع تحقیقات گسترده و اثبات فرضیه سوان
پروفسور سوان در سخنرانی خود اضافه کرد: « محصولات بی ضرر در کمد آشپزخانه، کابینت حمام یا سوله باغ شما ممکن است تعداد اسپرم را کاهش دهند. آنها همچنین میتوانند بر سیستم تولید مثل فرزندان متولد نشده شما تأثیر بگذارند. پیامدهای این مواد برای سلامت انسان به همین جا ختم نمیشود: آنها میتوانند عملکرد تیروئید را مختل کنند و باعث سرطان و چاقی شوند.»
علارغم دیر باوریهای همکاران پروفسور سوان، او از تلاش برای اثبات این موضوع دست نکشید. طی سالها پژوهش او به دست آوردهایی رسید تا بتواند نظر همکاران و دنیا را به خود جلب کند.
او در مسیر تحقیقات خود آزمایشی را طرح ریزی کرد تا ببیند آیا محیط مختلف بر روی کیفیت اسپرم موثر است یا نه. او تعدادی زوج را از ۴ نقطه مختلف آمریکا انتخاب کرد. همچنین همکار دانمارکی او همین کار را در اروپا انجام داد.
باتوجه به این تحقیق، افرادی که در شهرهای پر جمعیت زندگی میکردند تعداد اسپرم موثرشان از افرادی که در حاشیه شهر (شهرهای کم جمعیت یا روستاها) زندگی میکردند کمتر بود. سوان فرض را بر این گذاشت که مواد مصرفی و سبک زندگی شهری باعث این نتیجهی مهم شده است.
برای اثبات فرضیه خود نمونه ادرار افراد شهر نشین را جهت آزمایش وجود بیماری به سازمان بیماریهای خطرناک آمریکا فرستاد. افراد شهرنشینی که میزان اسپرم موثرشان کم بود، میزان زیادی آفت کش در سیستم بدن خود نیز داشتند.
نتایج آزمایش این موضوع را پر رنگ کرد که بعضی آفت کشها به شدت برای سلامت خطرناک هستند. متاسفانه هنوز هم در مورد آفت کشها سختگیریهای لازم انجام نمیشود. این موضوع نیز یکی از عوامل مهم در کاهش باروری جامعه است.
ابداع خارق العاده سوان در حوزه تحقیقاتی خود
در دهه ۹۰ میلادی وقتی برای کنفرانسی به ژاپن میرفت در پرواز با پروفسوری از مرکز بیماریهای خطرناک آمریکا به نام جان براک هم صحبت شد. او برای سوان تعریف که چطور پدیدهای به نام سندروم فتالات (phthalate syndrome) باعث کاهش باروری در موشها شده است. همچنین این ماده باعث شد تا آلت تناسلی در موشها ناقص شده و از کار بیفتد. سوان از همان موقع کنجکاو شد که آیا این ماده همین تاثیر را بر روی انسانها دارد یا نه؟
براک این موضوع را نیز مطرح کرد: موشهایی که مشکل باروری داشتند، فاصلهی بین مقعد تا بیضهی متفاوتی داشتند. این موضوع باعث شد سوان بر روی این موضوع نیز تحقیق کند، موضوعی که تاثیر بسیار زیادی در این حوزهی علم داشت.
سوان توانست روشی رو ابداع کند تا بتوان فاصلهی مقعد تا بیضه را به شکل درست و دقیق اندازهگیری کرد. وی سپس اثبات کرد که این فاصله با میزان باروری رابطه مستقیم دارد.
این فاصله نشان میدهد که نطفه طی یک بازه بسیار کوتاه در دوران بارداری چه مقدار در معرض تستاسترون و آندروژن (هورمون مردانه) بوده است. او میگوید: اگر پسران خیلی کمتر از نیاز در معرض آندروژن باشند، خصوصیات مردانه در آنها شکل نمیگیرد. یکی از این خصوصیات تولید به اندازهی اسپرم است. اگر دختران بیش از حد در معرض این هورمون قرار گیرند، ویژگیهای مردانه در آنها پر رنگتر میشود.
باتوجه به تحقیقات وی، فتالات بر روی انسانها نیز تاثیرگذار است. اگر مردان بیش از حد در معرض مواد فتالات قرار گیرند، میزان تستاسترون در بدن (هورمون مردانه) کمتر شده و همچنین میزان باروری کاهش مییابد.
پروفسور سوان با اندازهگیری میزان فتالات در ادرار زنانی که در هنگام بارداری مورد آزمایش بودند، متوجه مطلب مهمی شد. آن دسته از زنانی که در شهرهای پر جمعیت زندگی میکردند، میزان فتالات در خونشون بیشتر بوده است. این امر باعث شده تا فاصله مقعد تا بیضه (AGD) در کودکانشان از حد متوسط کوچکتر باشد. اما آیا کم بودن فاصله مقعد تا بیضه در کودکان ارتباطی با میزان باروری در بزرگسالی دارد؟ این سوالی است که سوان در سال ۲۰۰۹ به آن پاسخ داد. وی طی تحقیقی بر روی ۱۲۶ جوان بین ۱۸ تا ۲۲ سال آزمایشی را انجام داد. با توجه به نتایج این آزمایش، افرادی که فاصله مقعد تا بیضهشان کمتر از میانگین بود، میزان اسپرم کمتری نیز داشتند.
تقریباً در همان زمان، مایکل آیزنبرگ، استاد اورولوژی در دانشکده پزشکی دانشگاه استنفورد، تعدادی از مطالعات را بر روی مردان ۳۰-۴۰ ساله انجام داد و به طور مشابه ارتباطی بین فاصله مقعد تا بیضه (AGD) کوتاهتر و ناباروری یافت.
در سال ۲۰۱۱، سوان و تیمی متشکل از آندرولوژیستها، آماردانان و اپیدمیولوژیستها شروع به انجام کاملترین جستجوی متون در مورد کاهش تعداد اسپرم تا به آن روز کردند.
در مجموع ۱۸۵ مطالعه با استفاده از روشهای متاآنالیز که ۳۰ سال قبل در دسترس دانشگاهیان دانمارکی نبود، با جزئیات مورد بررسی قرار گرفتند. نتیجهی آن عمیقا ناراحت کننده بود. به نظر میرسد تعداد اسپرمها طی ۳۸ سال، ۵۲ درصد کاهش یافته است (چیزی بیش از ۱ درصد در سال). زمانی که این مطالعه در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، این خبر بسیار سر و صدا کرد و زمینه چاپ کتابی در همین زمینه شد. شاید این یک پیروزی به نظر میرسید، اما نبرد اصلی سوان با قانون گذاران و اربابان صنایع شیمیایی بود.
در هیچ کجا مقاومت در برابر زمینه تحقیقاتی او قویتر از صنایع شیمیایی نبوده است. صنایعی که از مقررات سختگیرانه، محصولاتش آسیب مالی زیادی متحمل خواهند شد. از دهه ۹۰ میلادی به بعد، مجموعهای از مقالات دانشمندان، یافتههای سوان و همکارانش را مورد تردید قرار داده است. او از جمله دانشمندانی بود که توسط عدهی زیادی از جمله سایت JunkScience.com برای زمینهی تحقیقاتی خود مورد تمسخر قرار گرفت.
آندریا گور، پروفسور فارماکولوژی در دانشگاه تگزاس در آستین (که کار را برای انجمن غدد درون ریز در مورد EDCها رهبری کرده است) میگوید میان پزشکان بالینی در این زمینه پذیرش گستردهای وجود دارد که قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی در اوایل زندگی میتواند نقشی اساسی در مریضیهای متعدد ایفا کند. وی افزود: «فکر میکنم چند وقت پیش در این مورد اختلاف نظر وجود داشت. تلاشهایی برای زنده نگه داشتن این بحث توسط صنایع شیمیایی صورت گرفت. اما من فکر نمیکنم این موضوع دیگر جای بحث داشته باشد. امروزه دانش در این حوزه بیش از حد وجود دارد.»
در دهههای ۹۰ و ۸۰ میلادی، سوان در مجموعهای از پروندههای دادگاه درباره DES، یک داروی مختل کننده غدد درون ریز که به طور گسترده تا دهه ۷۰ برای کاهش خطر سقط جنین تجویز میشد، کارشناس شاهد بود. در ادامه متوجه شدند این دارو باعث سرطانهای ویرانگر در دختران و برخی از زنانی شده است.
مواد شیمیایی که او توانسته است مستقیماً با سلامت باروری مرتبط کند، فتالاتها و آفت کشها هستند. او میگوید محققان دیگر شواهدی از خطرناک بودن بیسفنولها نیز یافتهاند.
عصر پلاستیک
دوران پلاستیک که در اوایل قرن بیستم آغاز شد، راحتی، مقرون به صرفه بودن و بهداشت ظاهراً بی پایانی را به ارمغان آورد. در میان انبوه بطریها، اسباببازیها، ظروف غذا، وسایل پزشکی و کارد و چنگال یکبار مصرف، تولیدکنندگان روایت جدیدی را بازگو کردند: پلیمرهای مصنوعی نه تنها ایمن هستند، بلکه برای یک زندگی خوب ضروریاند.
شاید ندانید اما انسانها پلاستیک را به صورت ذرات و بخار میبلعند. مواد شیمیایی از پلاستیکها و ظروف به داخل غذا می ریزند، به ویژه هنگامی که گرم میشوند. یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ نشان داد نوزادانی که با بطری تغذیه میشوند، میلیونها ذره میکروپلاستیک را در روز میبلعند که تأثیرات آن بر سلامتی ناشناخته است. مادهای که در تفلون استفاده میشود، PFOA، با سرطان، کولیت اولسراتیو و بدشکلیهای هنگام تولد مرتبط است.
پروفسور سوان مدتهاست که از قابلمههای چدنی استفاده میکند. او دست از آشپزی با انواع ظروف نچسب با پوشش شیمیایی کشیده است. او معتقد است که همه ما میتوانیم برای کاهش خطرات فتالاتها و سایر مواد شیمیایی در زندگی خود اقداماتی انجام دهیم. او سعی میکند میوه و سبزیجات ارگانیک و بدون بسته بندی بخرد و آب او همیشه فیلتر شده است. سوان توصیه میکند از بطریهای آب استیل یا شیشهای و مواد غذایی در مایکروویو در ظروف شیشهای یا سرامیکی استفاده کنید.
یکی از مشکلات در محاسبه تأثیر مواد شیمیایی بر میزان باروری این است که مجموعهای از عوامل دیگر بر نرخ باروری در سراسر جهان تأثیر میگذارند. ریچارد شارپ، استاد دانشگاه ادینبورگ، معتقد است رژیم غذایی غربی فوق فرآوری شده و پرچرب منبع اصلی قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و برخی فتالاتها است. سوان اذعان میکند که رژیم غذایی، استرس، چاقی و عوامل اجتماعی همگی از عوامل موثر در این امر هستند.
برخی از شرکتها با افتخار بطریهای پلاستیکی و محصولات کودک خود را بدون BPA (مواد شیمیایی مضر) اعلام کردهاند، با اشاره به بیسفنول-A، یک ماده شیمیایی که میتواند در غذا و نوشیدنیها نفوذ کند و به عقیده برخی از محققان، به سلامت انسان آسیب میرساند.
آخرین کار سوان که در نوامبر گذشته منتشر شد، نشان می دهد که تعداد اسپرمها در سراسر جهان در حال کاهش است. در حالی که او می پذیرد تعداد اسپرم کمتر از حد متوسط لزوماً مرد را محکوم به بیفرزندی نمیکند، اتفاق نظر وجود دارد زمانی که تعداد اسپرمها به سطح خاصی رسید (کمتر از ۴۰ میلیون سلول اسپرم در هر میلی لیتر مایع منی) باروری با مشکل رو به رو میشود یا نه.
پروفسور سوان میگوید: «این خطر یک خطر جهانی است و تنها برای انسانها نیست، بلکه بر روی سایر جانوران تاثیر گذار است.» دغدغه این است که چگونه میتوان به جهانی که هنوز نسبت به تهدید EDCها تا حد زیادی غافل است هشدار داد.
تا سال ۲۰۰۸ اسباب بازی کودکان از مواد شیمیایی خطرناک ساخته میشد که فتالات یکی از این مواد شیمیایی بود. با توجه به فعالیت سوان و همکارانش، دیدگاه جامع و مخصوصا دولتها به این نوع مواد تغییر یافت.
باتوجه به این موضوع، کمیته بررسی معضلات محیط زیست اروپا مشکلات استفاده از مواد شیمیایی در وسایل و ظروف خوراکی را مشکلی جدی اعلام کرد. بعد از این موضوع مقررات شدیدی جهت حدود استفاده از این مواد در وسایل روزمره وضع شد.
پروفسور سوان در حال حاضر در شهر سانفرانسیکو مشغول تحقیقات بروز در حوزه کاری خود است. او بعد از گذشت این همه سال هنوز حس کنجاوی خود را حفظ کرده و در حال فعالیت چشمگیر در حوزه کاری خود میباشد.
مترجم: محمدعلی دیبایی
عنوان مقاله: Global sperm counts are falling. This scientist believes she knows why
